Rezil

Bir otobüsün peşinden koşmaktan daha rezil edici tek şey, bir otobüsün peşinden koştuğu halde yetişememektir!..

Selcan

15.4.2009

Salihat-ı Nisvandan Saffet Hanımefendi'ye

Hatırlarım bir akşam bir yokuşa durmuştum;
İri atlarımız macardı, dantellerimiz alman...

Ne Göksu'da bülbül dinlemek ne Abdülhak Şinasi Bey...
Ipılık bir sevgi geçerdi ara sıra içimden o zaman.

Siz ne zaman öldünüz Allah aşkına; yani ne zaman?
Kirli karlar bile erimemişti; haber yoktu nisandan!

Rüştü paşaydı, 'Deli Rüştü'ye çıkmıştı adı Osmanlı ordusunda.
O zaman Hamit'ti padişah, kocaman bıyıkları kocaman...

O günlerde her şey akıp giderdi biz de şaşardık;
Hürriyet meşrutiyet otuz bir mart falan filan...

Gemiler de öyle, boğazdan aşağı boğazan yukarı...
Bıyıklarını burardı, umursamazdı paşa kocam o zaman.

Rüştü Paşa'ydı, sakallıydı belki, sadece sakallıydı;
Ki sakallar geçmişinde her halde bir orman!..

Bir oğul, bir kız, iki gelin, bir damat, İsviçre Lozan...
Nasıl ağladığımı ben bilirim bir yangının ardından!

Uykularım bölünüyor, artık şu konağı bekliyorum.
Söyle ey muhabbet kuşunun tüyü, söyle, ölüm ne zaman?

Hep bir şeylere baktım, bir şeyleri korudum, kızdım...
Kızgındı; haremi vardı; sakallıydı Rüştü Paşa o zaman.

Hatırlarım, bir akşam bir yokuşa durmuştum.
İri atlarımız macardı, dantellerimiz alman...

Bahriye nazırı Tevfik Paşa, mütarekeler falan...
Dünya nasıl çekilirdi ayaklarımın altından!

Annemin sonsuz giysileri, bir telaşı bileyen tramvay....
Ben ne güzel çocuktum yalnızlıkların ardından!

Yeniköy'de bir yalı, Fatih'te evler, ayışıklı bir zaman...
Rüştü Paşa'ydı adı, Yıldız'da ve Dömeke'de kahraman...

Herkes ne zaman ölür; elbet gülünün solduğu akşam!
Aldım anlayamadım; öldüm anlayamadım almadığım bir akşam...

Daha önce hiç ölmedim temmuzum ve incilerimle!
Göksu'yu ışıklarla teşrif ettiğimiz akşam...

Ne zaman gülüm solar, ne zaman deniz, ne zaman akşam?
Ne zaman gemilerdi, ne zamandı paşa kocam?!

Artık başucum dinlendirir bir şamdanın süsünü...
Söyle ey Göksu akşamı, Hafız Burhan, ölüm ne zaman?..

Mevlutlar okunur, dalgalar kalır bir geminin ardından;
Öldüm ben, Saffet Hanımefendi, salihat-ı nisvandan!..

Turgut Uyar

Haberler

İnsan, yaşı büyüdükçe güçsüzleşiyor mu?

Yoksa hayatın zorluğunu, sorumlulukların yükünü daha iyi anladığı için mi bu kadar parçalanıyor yüreği, tanımadığı insanların ölüm haberlerine?

Selcan

11.12.2009

Anam Bacım Avradım

Kadına karşı ayrımcılık ve aile içi şiddet..

Müzikal kabare üslubuyla işlenmektedir bu oyunda.

Herkesin dilinden düşürmediği şu namus nedir Allah aşkına? Tensel bir düzeye sıkıştırılmış, anlık bir dürtü ile kaybedilebilecek bir şey midir sadece? Yoksa yalan söylememekten kul hakkı yememeye, ihtiyacı olanlar yardım etmekten yaptığı yardımı kimsenin yüzüne

vurmamaya kadar hayatın her alanını kapsayan bir kavram mıdır?

Oyunumuz, namusun toplumda algılanışı çok güzel anlatıyor. Delikanlılar, bacılarının bir erkeğe sevdalanmasını, onunla görüşmesini sadece kahvede arkadaşlara madara olmamak için önemserler oyunda. Onlara göre namus, kahveye başı dik girebilmek için önemlidir. Bir baltaya sap olamamış, ailelerinin -sırf erkek doğdukları için- sürekli el üstünde tuttukları, işi gücü kahvede takılıp namus bekçiliği yapmak olan delikanlılar, mahallenin "namus grafiği" üzerinde tartışarak kimin bacısının namussuzluk (?) yaptığını karara bağlarlar. İşin en çarpıcı tarafı ise, namustan en çok dem vuranların en çapkınları olmasıdır. Mahallede namus bekçiliği yapan arkadaşları, delikanlılar arkalarını döner dönmez kız kardeşlerine sarkıntılık yapar.

Anne-babalar için namus, kızlarının beyaz gelinliğin beline kırmızı

kuşak bağlayarak evlenmeleri için önemlidir. Namusu bu kadar dar anlamda değerlendiren bir toplumda tutunabilmek için önemlidir. Belki de o toplumda, o değerlerle yetiştirildikleri için onlar da çocuklarını aynı şekilde yetiştirirler. Ancak bir şeylerin yanlış olduğunu fark eden çocukları olduğunda ne yapacağını bilemez, dayağa, cezaya, zorlamaya başvururlar. Özellikle de başkaldıran, kızlarıysa. Tabi, her şeyin erkek evlatların daha rahat yaşaması için tasarlanmış bu düzende, erkeklerin şikayetçi olacağı fazla bir şey yoktur. Onlar, ne yaparlarsa yapsınlar ailelerinin gözbebeğidirler. "Erkektir, yapar!" denir, ne yapsa hoş görülür, ne yapsa affedilir. Oysa kız evlatlar, ağzıyla kuş tutsa yaranamaz eve. Evin yemek, çamaşır, temizlik gibi işlerini yaparlar. Baba sözünden dışarı çıkmazlar, hatta evden bile dışarı çıkmazlar.

Arkadaş- larıyla vakit geçirmezler, okula gidemezler. Namus derdine, "yarı açık babaevi"nde evlenene kadar vakit doldururlar. Kızlarını sevmediği biriyle evlenmeye zorlamakla kalmaz, dayak yemesine, ezilmesine, hor görülmesine rağmen kocasından ayrılmasına izin vermezler. Her şeye rağmen ayrılmaya karar verip baba evine dönse bile içeri almaz, kocasına dönsün diye zorlarlar.

"Hayatta kalmayı öğretmedi hiç kimse!" diye yakınan kız, ya koca dayağına dönecek ya da kararında ısrar edip hayatta kalmayı kendi başına öğrenecektir. Tecavüze uğrayıp tecavüzcüsüyle -sırf adam hapse girmesin diye- evlendirilen ve hayatlarını aynı mutsuzlukta sürdüren arkadaşları gibi olmak istemiyorsa şehre gidip kendi düzenini kurmaktan başka çaresi yoktur.

Kendimizden de çok şey bulacağımız kızın şehir yolunda ve hayatta nasıl kalacağını bilemediği şehirde yaşadıklarını çarpıcı bir şekilde anlatıyor oyun. Toplum, genç bayanların, özellikle de dulların, kendi başlarına yaşamasına izin vermeye yanaşmaz. Kocalar da eşleri de bilir ne yazık ki; mahallede dul bir bayan olduğunda erkeklerin aklının karışacağını. İstemezler, kabul etmezler, yaşama şansı tanımazlar ömrü boyunca ezilmiş bu insanlara. Sonuçta onlara göre namus olan, gençkızlara göre kabusa dönüşür.

Bir şekilde şehire varmayı başaran kız, kendi başının çaresine

bakabileceği bir iş, kalacak tek oda bir ev ararken tecavüze uğrar. Birden basına yansır olay ve haberciler sıkıştırmaya başlar. Ancak, basının derdi kızcağıza yardım etmek ya da olayı tarafsızca kamuya duyurmak değil, magazin boyutuna taşıyarak reytinglerini artırmaktır. Basına getirdiği bu eleştiri de insanı, tavuk-yumurta çıkmazı gibi, insanlar mı magazin haberleri izlemek istiyor yoksa basın mı her şeyi magazin haberi gibi sunuyor diye düşünmeye zorluyor. Oyunda ayrıca, haberleri sunan spikerin ekranda görünen kısmında gayet şık gömlek ve ceket varken görünmeyen kısmında oldukça pespaye bir şort, ayaklarında terlikler olduğunu görüyoruz ki; bu, bütünü göremediğimiz durumlarda, basında gördüğümüz kadarıyla genellemeler yapmaktaki hata payımızı gözler önüne seriyor.

Basına yansıyan bu durum, polis karakolunda da hem acı hem komik olaylar doğurur. Polis, olayı

dinlemeden yargılara varmaya kalkar. Önyargılar, anlamadan dinlemeden karar vermeye kalkışmalar, işini yapmaya üşenmeler sebebiyle şikayetçi olan tarafı neredeyse suçlu ilan eder.

Oyunda, eleştirilerden nasibini alan başka bir sistem de sağlık sistemidir. Sağlık güvencesi olmayan hastaları içeri almayan hastane ekibi ile doğum sancısı çekerek dışarıda bekletilen kadınların arasındaki konuşmalar da insanı güldürürken düşündürüyor.

Oyunda, şimdiye kadar izlediğimiz Türk filmlerinden aşina olduğumuz gibi, kız sonunda geneleve düşer. Ancak şunu hemen vurgulamak isterim: aşina olduğumuz bir durum olsa da, oyun bunu öyle güzel

yaşatıyor ki; sonunu bildiğiniz halde "acaba şimdi ne olacak?" diye merakınız hiç dinmiyor. Burada bile ezilen, aşağılanan kadınların çilesi bitmez elbette. Parayı onlar "kazandıkları" halde, patron alır. Onlar çalışır, patronlar yer. Ayrıca, erkeklerin evde eşlerini döverek genelevdeki kadınlardan şefkat beklemesi de çok çarpıcı bir şekilde yansıtılıyor. Evlerinde, onlar için çırpınan, bir dediğini iki etmeyen eşleri beklerken erkeklerin, karşılığında çocuklarının rızıklarını vererek bu kadınlarla birlikte olmak istemesi, dünyanın bu düzeninde hep var olacak bir durumu vurguluyor.

Ve sonunda, baba evinin olduğu

mahallenin kahvesinde, namussuz namus bekçileri tarafından karar verilir: ağabeyi kızı öldürmek ve bu namusu temizlemek zorundadır! Eline silah tutuşturularak öz kardeşini öldürmesi için şehre yollanır delikanlı. Aslında, canıdır, kanıdır kardeşi; et-tırnak gibilerdir, ayrılamazlar. Ama işte, erkektir, gaza gelir kahvedeki arkadaşlarının sözleriyle. Namus, böyle öğretilmiştir ona, başka türlü olabileceğini düşünmez. Sormaz bile kardeşine neler olduğunu, silahı doğrultmadan önce. Bilmek ister mi başına neler geldiğini, başka bir düzende olsa çeker kurtarır mı kardeşini o bataktan, korur kollar mı, sahip çıkar mı bilinmez... Bir bakışla bile çabucak kirlenen namus, sandıktan çıkarılan bir silahla çok da çabuk temizleniverir. Emek harcamak gerekmez; çalışmak, yorulmak, kafa patlatmak gerekmez. Bir tetik çekmek kadar basittir; tetik çekilir, namus temizlenir...

...

Bol şarkılı, danslı bir oyun Anam Bacım Avradım. Çok güzel kurgulanmış, dekorundan giysilerine kadar çok güzel hazırlanmış. Oyuncuların sıcaklığı da sizi oyunun içine çekiveriyor ilk andan itibaren, birebir yaşıyorsunuz olayları.

Ayrıca, bu kadar neşeli bir oyunda bu kadar düşündürücü unsurun olması da oyunun başarısının başka bir göstergesi. Bu kadar başarılı bir eser ortaya koydukları için emeği geçen herkesi ayakta alkışlamak, sonra tekrar tekrar alkışlamak isteyeceksiniz.

.

Yok Mu Gören?

Sorma bu ara şu halimi!

Bu acıların hepsi mi daimi?

Yazık oldu her iki tarafa da...

Şimdi sence daha iyi mi?

Sorma bu ara şu halimi...

Bu acıların hepsi mi daimi?

Yazık oldu her iki tarafa da!

Şimdi sence daha iyi mi?

Bir gün oldu, iki gün oldu...

Ay oldu, yıl oldu ümitlere!

Unutmuyor gönlüm seni;

Seviyor her gün, her gece!

Yoruldu, duruldu, kırıldı, vuruldu birkaç kere...

Yazılıdır hepsi hikayede.

Yok mu bir haber alan?

Yok mu gören?

Bu mudur adetin; bu mudur tören?

Yaz ya da söyle bulamadım böyle;

Neresi açık adresin, neresi yören?!..

.

.

No Slack

There is no slack in my life-schedule. That's why whenever i do something else instead of doing what's written in my schedule, i lag behind! i have no spare time. If i chat with my family, i can not finish my report on time. If i sleep 1 hour more, i can not get to work on time. i just need to obey the rules without questioning. Otherwise i can not finish my life-project on schedule.

There's no slack, no spare time; just the items of to-do list...

Selcan

9.11.2009

.

Sis

7/12/2009

Ankara - Kırşehir yolu

Yolun bittiği o noktadayız. Bilinmez bir geleceğe doğru son hızla ilerliyoruz. Yolun yanında hiçbir şey görünmüyor. Binalar mı var, tarla mı, yoksa boş bir arazi mi? İnsanlar var mı, ya çocuklar? Yolun devamı var mı? Uçurum mu ilerisi yoksa dümdüz bir çizgide mi ilerliyor yol?

Anı yaşamak gibi... İlerisi yok, gelecek yok, sağ yok, sol yok. Sadece üç kesik çizgi boyunca görünen önümüzdeki yol var... Daha ötesini, ancak ilerleyince görebiliyoruz; sadece yaşayınca ulaşmak gibi geleceğe... Ne bekliyor bizi ileride?

Hayat var mı sisin içindeki görünmezlikte?

Kimse bizi göremese de bu sis içinde, biz var mıyız?

Selcan

Köşebaşı

24/04/2009

Küçük Tiyatro

"Şu yıldız bu gece parıl parıl...

Şu öteki, o da parlıyor. İşte bir tanesi de kaydı.

Eh, kısmet kapısı yıldızlar...

Kimi açılır, kimi kapanır..."

"Köşebaşı bir hayat dilimdir; ama bir ferdin ya da birkaç ferdin hayat ifadesi değil, bir mahallenin hayat ifadesidir. Oyun sokakta geçer. Eserin asıl kahramanı mahalledir. Mahallenin de kendine göre bir hayatı vardır. Bu hayatın iç köşelerini yine kendi ifadesi olan dedikoduların da dedikodu dediğimiz karmaşık çatışma hallerinde bulabiliriz.

Evet, bir hayat dilimi... Eski bir mahallenin yirmi dört saatinden alımış bir kesitle günlük yaşayışımızdan bir tablo... Hemen herkes özel hayatının sınırları içinde, bizi daha derinden sınırlayan bir çevrenin tesirlerinden habersiz gibi hareket eder! Oysa ki isteklerimiz yahut kararlarımız ne kadar çeşitli engellerle karşılaşır!" diyor oyunun yazarı Ahmet Kutsi Tecer, Köşebaşı hakkında seneler önce 1947'de Küçük Tiyatro Dergisi'ndeki yazısında...

Küçük Tiyatro'nun 27 Aralık 1947'deki açılış oyunu olan Köşebaşı, seneler sonra prömiyerini yine 27 Aralık'ta yaptı. Geleneksel orta oyundan beslenen ve çağdaş bir biçim ve içerikle sunulan bu oyun, İngilizce'ye çevrilen ilk oyun olmasının yanı sıra ABD Wiscounsin Üniversitesi Tiyatro Bölümü'nde 1952 senesinde sahnelenerek yurt dışında oynanmış ilk Türk oyunu olma özelliğini de kazanmıştır.

Oyun bir mahallede geçer. Hepsi bu kadar aslında. Ne bir kahramanı ne başlangıçtan sona doğru gelişen bir olay dizisi var. Prof. Dr. Sevda Şener'in AÜ DTCF Yayınları'ndan kısaltılarak aktarılan notlarında, oyun hakkında şu yorumları paylaşmaya değerdir: "Oyunun asal teması, yaşamın ölümden doğuma, doğumdan ölüme sürekli bir devinim içinde olduğu ve bu devinimin bir kısır döngü olarak durmadan kendini yinelediğidir. Oyunun toplumsal teması ise, toplum bünyesindeki sürekli bir değişim ve bu değişimin yarattığı ekonomik güvensizlik ve değer karmaşasıdır. Mahallenin portresi, bir geçiş döneminin manzarasını gösterir. Bu dönemde çelişik değerler yan yana yaşamakta; bu durum insanların güvensizlik duymalarına ve birbirleri ile çatışmalarına yol açmaktadır."

Köşebaşı, seneler önce sahnelendiğinde rol alan oyuncuların fotoğraflarıyla da süslenmiş olarak çıktı karşımıza. Tiyatronun vefasının güzel bir örneğiydi bu da...

Ancak itiraf etmeliyim ki; çok yavaş akan bu oyuna yorgun giderseniz zaman zaman dalıp gitmenizi engellemeniz çok güç oluyor.

Çok hareketli, şen şakrak bir oyun beklentiniz yoksa; hayatın doğum ve ölüm gibi devinimlerine kafa yormayı seviyorsanız Köşebaşı'nı mutlaka izlemelisiniz...

Tahtsız Kral

İngiliz kralı VIII. Edward, sevdiği kadın için tahtını terk ettiğinde de kimse bu tercihe anlam verememişti; çünkü 'geçer akçe' olan "taht"tı ve bir kadın için koca imparatorluğun nimetlerini tepmek "akıl dışı" sayılıyordu.

Birini her şeyden vazgeçebilecek kadar çok sevmenin, insanın başına hiçbir tacın sağlayamayacağı türden bir asalet halkasını takacağını düşünemediler.

İngilizler, tahtsız kralın ardından dövüne dursun, tahtsız kral da sevgisiz İngilizlerin haline acıdı durdu hayatı boyunca...

Can Dündar

Yarim Haziran

Varşova

Varşova

Kasım 2009